सद्भावको पर्व यार्तुङ

१८ साउन, मनाङ । हिमाली जिल्ला मनाङमा सद्भावको पर्वका रुपमा यार्तुङ अर्थात् घोडेजात्रा मनाइन्छ । वर्षाका बेला पर्ने यस पर्वमा घोडा कुदाउने गरिन्छ । विशेषगरी खेतीपातीको उत्पादन राम्रो होस् तथा खेतीबाली लगाइसकेपछि थकान मेटाउन यार्तुङको परम्परागत सुरुआत गरिन्छ ।

माथिल्लो मनाङको मनाङ गाउँ, खाङ्सार, पिसाङ, भ्राका, हुम्डे र सदरमुकाम चामेमा यो पर्व मनाइन्छ । माथिल्लो मनाङमा यार्तुङ पर्व पाँच दिनसम्म मनाउने गरिन्छ । विशेषगरी लामाले नाचेर पर्व मनाउने गरिन्छ । मनाङ ङिस्याङका सबैले खेती रोपिसकेपछि यार्तुङ पर्व मनाइन्छ । मनाङवासीले घोडालाई भगवान्का रुपमा पुज्ने गर्दछन् । यो खेतीपाती लगाउने याम सकिएपछि फुर्सदको बेला घोडालाई संयुक्त रुपमा पुजिने पर्व हो । घोडालाई मनाङमा महत्वपूर्ण साधनका रुपमा लिइन्छ । यस पर्वले घोडालाई संरक्षण गर्न प्रोत्साहन गर्ने मनाङ ङिस्याङ गाउँपालिका–१ पिसाङका याङदुङ गुरुङले बताए ।

“वर्षा याममा रोगव्याधिबाट जोगाउनु नै यस पर्वको महत्व तथा विशेषता हो”, उनले भने । यसले यहाँ आउने पर्यटकलाई आकर्षित गर्छ । यस पर्वको माध्यमबाट मनाङको परम्परागत धार्मिक आस्थालाई जोगाउन टेवा पुगेको उनको भनाइ छ ।

यार्तुङ पर्वका माध्यमबाट गाउँ, समाज र व्यक्तिबीच एकापसमा सामाजिक सद्भाव कायम हुने मनाङ ङिस्याङ गाउँपालिका–९ का वडाध्यक्ष चोल्पा गुरुङले बताउनुभयो । मनाङ गाउँबाट मनाउन सुरु भएपछि मात्रै अन्य स्थानमा यार्तुङ सुरु गर्ने चलन रहेको छ । “पहिलेको तुलनामा यार्तुङमा युवाको सहभागिता कम हुँदै गएको छ”, उनले भने । तर पनि निरन्तरता मनाङवासीले दिइरहेकै छन् । सामाजिक मूल्यमान्यताको पर्वलाई लोप हुनबाट जोगाउने प्रयास गरिरहेको उनको भनाइ छ ।

मनाङ गाउँबाट सुरु हुने यार्तुङ तल्लो मनाङमा मनाउने चलन हटेको स्थानीय बताउँछन् । यस पर्वतर्फ पर्यटकको आकर्षण बढ्दो छ । जसले गर्दा यस पर्वलाई संरक्षण तथा निरन्तता दिनुपर्ने देखिन्छ । मनाङका वेषभूषा, संस्कृति, संस्कार र परम्परालाई संरक्षण गर्नु मनाङीको कर्तव्य हो । यस संस्कृतिका माध्यमबाट पर्यटकलाई आकर्षण गर्न थप ऊर्जा मिल्ने उनिहरुको बुझाइ छ ।

बर्सेनी मनाङमा घोडा घट्दै गएको वडाध्यक्ष गुरुङले बताए । “पहिले घरघरमा दुई-तीन वटा घोडा पालिन्थ्यो । हरेक सामान ढुवानी तथा यातायातमा घोडाको प्रयोग गरिन्थ्यो । अहिले सवारीसाधन आएपछि घोडाको प्रयोग घट्दै गएको छ । घोडापालन नै घट्दै गएको पाइन्छ । यसको कमी यार्तुङ पर्वमा प्रत्यक्षरुपमा देखिन्छ”, उनले भने ।

सडक नपुगेको अझै पनि घोडा नै प्रमुख यातायात तथा सामान ढुवानीको साधन हो । जिल्लाको नार्पाभूमिमा सडक पुगेको छैन । पछिल्लो समय घोडा पाल्ने क्रम घटे पनि सडक नपुगेका स्थानमा घोडाको नै प्रयोग हुँदै आएको छ । समुद्री सतहबाट चार हजार नौ सय १९ मिटर उचाईमा रहेको तिलिचो ताल, अन्नपूर्ण पदमार्गअन्तर्गतको (५४१६ मिटर) थोराङ्ला भञ्ज्याङ जान चाहने पर्यटकलाई पुर्‍याउन घोडाको नै प्रयोग गरिन्छ । हिँड्न नसक्ने यात्रुलाई घोडाका माध्यमबाट तिलिचो ताल, थोराङ्ला भञ्ज्याङसम्म पुर्‍याउने गरिएको छ ।

हालसम्म सडक सञ्जाल नपुगेको नार्पाभूमि गाउँपालिकाका बासिन्दाको मुख्य सवारीसाधन घोडा नै हो । “सामग्री ढुवानी तथा आवतजावतका लागि स्थानीयले घोडाको प्रयोग गर्ने गर्छन्”, वडाध्यक्ष गुरुङले भने । यहाँका स्थानीयले खाद्यान्न, घाँस, दाउरा, लेकबाट जडीबुटी सङ्कलन, औषधि ढुवानी, बिरामीलाई अस्पताल लैजान घोडाको प्रयोग गर्दै आएका छन् ।