छालाको क्यान्सर के कारणले हुन्छ, कसरी बच्ने ?

२० भदौ, काठमाडौँ । छाला हाम्रो शरीरको महत्वपूर्ण र शरीरको सबै भागलाई ढाक्ने अंग हो । छाला प्रोटिन, खनिज, भिटामिन, बोसो र धेरै तन्तुहरू मिलेर बनेको हुन्छ । छालाको स्वास्थ्यमा हेरचाह गरेमा यसको चमकले अनुहार र शरीर आकर्षक बनाउँछ ।

सुन्दरता मात्र होइन, छालाले शरीरको सबै अंगलाई कीटाणु, विकिरण, प्रदूषण र धुलोमैलोबाट सुरक्षा गर्छ । छाला प्रत्येक व्यक्तिको रंग र बनावट अनुसार फरक-फरक हुन्छ । र, छालाको बाहिरी तहलाई इपिडर्मिस, मध्यम तहलाई डर्मिस र भित्री तहलाई हाइपोडर्मिस भन्ने गरिन्छ ।

छालाको अन्य कार्य

– बाहिरी चोटपटकबाट भित्री अंगलाई सुरक्षित राख्नु

– शरीरको तापमान नियन्त्रण गर्नु

– शरीरभित्रको पानी, नुन खनिज र तत्वहरूको सन्तुलन बनाइराख्नु

– वातावरण र वस्तुहरू छुँदा वा सम्पर्कमा आउँदा छाला हुँदै स्नायुलाई सन्देश दिनु

– भिटामिन डी को उत्सर्जन र सञ्चय गर्नु

– हानिकारक रसायन र कीटाणु, रोगका जीवाणुहरुलाई शरीरमा प्रवेश गर्न नदिनु

– परावैजनी किरणबाट शरीरलाई जोगाउनु

छालामा कुनै कारणवश देखिने समस्यामा सबैभन्दा घातक भनेको क्यान्सर हो । जसको बेलैमा उपचार नभए ज्यान समेत जान सक्छ ।

छाला क्यान्सरका प्रकार

छाला क्यान्सर बेसल सेल कार्सिनोमा, स्क्वामस सेल कार्सिनोमा र मेलानोमा गरी तीन प्रकारका हुन्छन् ।

बेसल सेल कार्सिनोमा

छालाको क्यान्सरका प्रकारमध्ये बेसल सेल कार्सिनोमा सबैभन्दा सामान्य प्रकार हो । यो क्यान्सर छालाको सबैभन्दा तल्लो तहको मूल कोषिकामा विकास हुने गर्छ ।

यो क्यान्सर विस्तारै विस्तारै बढछ र अन्य भागमा फैलिन्छ । त्यसैले यसको उपचार समयमै गर्न जरुरी छ ।

स्क्वामस सेल कार्सिनोमा

यो क्यान्सर छालाको माथिल्लो तह बाहिरी कोषिकामा हुन्छ । मुखको भित्र, प्रजनन् क्षेत्र सहित स्क्वामस सेल कार्सिनोमा क्यान्सर कहीं पनि हुनसक्छ । त्यसैले यो क्यान्सर फैलिनबाट रोक्न सुरुमै जाँच आवश्यक छ ।

मेलोनोमा

मेलोनोमा क्यान्सर छालालाई रङ प्रदान गर्ने कोषिकाबाट सुरु हुन्छ । यो क्यान्सर अन्य तन्तु तथा अंगमा छिटोछिटो फैलिन सक्छ । यद्यपि, सुरुमा उपचार गरेमा यो क्यान्सर ठीक हुनसक्छ ।

कारण

– वंशाणुअंश (डीएनए)मा कमजोरी वा खराबी

– शरीरभर नगन्य संख्यामा कोठीहरू हुनु र त्यसको आकारप्रकारमा परिवर्तन

– सूर्यको हानिकारक विकिरण

– निको नभएका घाउ र दागहरू लामो समय रहँदा

– चुरोट तथा सुर्तीजन्य पदार्थको सेवन

– कोइला, पेट्रोलियम, आर्सेनिक जस्ता खनिज तथा धातु छालामा परिरहनु

छाला क्यान्सरका लक्षण

– कोठीको आकार तीव्र रुपमा बढ्नु तथा रंग परिवर्तन हुनु

– नयाँ दाग वा कोठी देखा पर्नु

– छाला चिलाउनु, दुख्नु र पोल्नु

– निको नहुने र त्यसबाट रगतको पीप निस्कने घाउ आउनु

– सुकेको तर दाग नगएको घाउ देखिनु

– छालामुनि ढिक्का वा डल्लो बन्नु

– रातो, खैरो, कालो रंगको घाउ र दाग आउनु

– छालामा धेरै मुसा पलाउनु

पहिचान

माथि उल्लेखित लक्षणको आधारमा क्यान्सर रोग विशेषज्ञद्वारा निरीक्षण गरिन्छ । त्यसका लागि छालाको घाउ-मासुको टुक्राको परीक्षण (बायोप्सी) गरिन्छ ।

स्क्वामस सेल कार्सिनोमा क्यान्सरका चार चरण छन् ।

पहिलो चरण : सुरुवाती चरणमा क्यान्सरको आकार दुई सेमी भन्दा कम हुन्छ ।

दोस्रो चरण : क्यान्सरको आकार दुई सेमी भन्दा बढी तर चार सेमी भन्दा कम ।

तेस्रो चरण : क्यान्सरको आकार चार सेमी भन्दा ठूलो आकारको हुन्छ ।

चौथो चरण : अन्य अंगमा फैलिएर हड्डीमा छेडिसकेको हुन्छ ।

जति छिटो क्यान्सर पत्ता लाग्छ उपचार त्यति सफल र राम्रो भने जति ढिलो भयो त्यति जटिल उपचार हुन्छ ।

उपचार

छालाको क्यान्सरको सुरुको अवस्थामा क्यान्सर देखिएको छालाको भाग शल्यक्रिया गरी फालिन्छ । शल्यक्रिया बाहेक क्यान्सरको अवस्थालाई मध्यनजर गर्दै विकिरण, केमोथेरापीबाट उपचार, फोटो डायनामिक थेरापी (प्रकाश तरङद्वारा उपचार), इम्युनोथेरापी, टार्गेटेड थेरापी, केमिकल, पीलीङ्ग र अन्य औषधि उपचार गरिन्छ ।

क्यान्सरको रोकथाम

– चर्को घामबाट बच्ने

– कोठी र घाउहरुलाई औंला र नङले नकोट्याउने

– रसायनिक पदार्थहरू छालामाथि प्रयोग नगर्ने

– शरीरको सबै भाग छोप्ने गरी लुगा लगाउने

– घाममा बाहिर वा भित्र बस्दा पनि सनस्क्रिन क्रिम अनुहारमा लगाउने

– अनुहारमा छाया पर्ने गरी टोपी लगाउने

– घाममा निस्किंदा कालो चस्मा र अनुहार ढाक्न छाताको प्रयोग गर्ने

– छालाको संक्रमण भइहाले तुरुन्त उपचार गराउने

– प्रशस्त पानी पिउने (दैनिक २.५ देखि ३ लिटर) ।