नेपालमा पाठेघरको मुखको क्यान्सरको उच्च जोखिम र रोकथामका लागि भएका पहल

नेपालमा पाठेघरको मुखको क्यान्सरको जोखिम उच्च छ । जोखिम र रोकथामका लागि सरकार र गैरसरकारी संस्थाहरु सक्रिय भुमिका निर्वाह गरिरहेको पनि छ । महिलाहरूकालागि निकै घातक क्यान्सरको रुपमा रहेको पाठेघरको मुखको क्यान्सरविरुद्ध लड्न भिटामिन नेपाल प्रा.लीले समेत आफ्नो ठाउँबाट महत्वपुर्ण भुमिका निर्वाह गर्दै आएको छ । (भिटामिन नेपालको सहयोगमा पाठेघरको मुखको क्यान्सरका बारेमा, त्यसको रोकथामको उपाय र त्यसको विरुद्धमा लगाईने खोप लगायतका विषयमा जानकारी दिने उद्देश्यले तयार पारिएको यो सामग्री पढौं ।)

माघ १३, काठमाडौं । पाठेघरको मुखको क्यान्सर नेपालमा महिलाहरूकालागि निकै घातक क्यान्सरको रुपमा लिइन्छ । यो क्यान्सरबाट हरेक दिन अनुमानित चार महिलाको ज्यान जान्छ । विश्व क्यान्सर दिवस, फेब्रुअरी ४, २०२५ बाट राष्ट्रव्यापी एच. पी. भी. खोप अभियानको सुभारम्भसँगै, नेपालले यसको रोकथाम गर्न सकिने रोगविरुद्धको लडाइँमा ऐतिहासिक कदम चाल्ने तयारी गरेको छ ।

स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्या मन्त्रालय (एम.ओ.एच.पी) को नेतृत्वमा, डब्लु.एच.ओ., युनिसेफ र गाभी खोप एलायन्ससँगको सहकार्यमा यो पहलले १६ लाखभन्दा बढी किशोरी (कक्षा ६ देखि १०) र विद्यालय बाहिर रहेकी १० देखि १४ बर्षकी किशोरीहरूलाई खोप लगाउने लक्ष्य राखेको छ । अभियानले एचपीभी खोपलाई नेपालको राष्ट्रिय खोप कार्यक्रम (एन.आई.पी) मा पनि समावेश गरेको छ । जसले सन् २०३० सम्ममा पाठेघरको क्यान्सर उन्मूलनको लागि विश्वव्यापी रणनीति हासिल गर्ने देशको प्रतिबद्धतालाई बलियो बनाउने छ ।

एच. पी. भी. खोप किन महत्वपूर्ण छ ?

एच. पी. भी. (ह्युमान पपिल्लोमा भाइरस) खोप एक सुरक्षित र प्रभावकारी उपकरण हो जसले पाठेघरको मुखको क्यान्सरको जोखिमलाई तीव्र
रूपमा कम गर्न सक्छ, साथै अन्य एच. पी. भी. सम्बन्धित क्यान्सरहरू, जस्तै भल्भर, योनि, गुदा र ओरोफरिन्जियल क्यान्सरहरू। यो खोप विशेष गरी
१० देखि १४ वर्षको उमेरमा भाइरसको सम्पर्कमा आउनु अघि प्रभावकारी हुन्छ ।
नेपालमा, एच. पी. भी. खोपको उपलब्धताले हजारौं परिवारमा नयाँ आशा ल्याएको छ । किशोर किशोरीहरूलाई महत्त्वपूर्ण चरणमा लक्षित गरेर, यस
कार्यक्रमले आगामी वर्षहरूमा अनगिन्ती जीवन बचाउने क्षमता राख्छ ।
स्वास्थ्य सेवा विभागका महानिर्देशक डा. विकास देवकोटाले खोपको परिचयलाई “ऐतिहासिक पल” भन्दै राष्ट्रिय प्राथमिकताका रूपमा यसको
महत्त्वलाई जोड दिए ।

खोप लगाउने क्रममा आउने चुनौतीहरू

एच. पी. भी. खोपका फाइदाहरू स्पष्ट भएतापनि यसको व्यापक स्वीकृतिको बाटोमा धेरै चुनौतीहरू खडा छन् । उच्च लागत र कम जनचेतना दुवै
महत्वपूर्ण बाधाहरु हो, र खोपको हिचकिचाहट केही समुदायहरूमा अझैपनि छ । यी बाधाहरूलाई स्वीकार गर्दै, युनिसेफ र गाभी जस्ता संस्थाहरूले
कुनै पनि बालबालिका पछाडि नछोड्ने सुनिश्चित गर्दै आर्थिक र शैक्षिक सहयोग प्रदान गर्न अगाडि बढिरहेका छन् ।
राष्ट्रिय स्वास्थ्य तालिम केन्द्र काठमाडौंमा आयोजित उच्चस्तरीय बैठकमा माननीय स्वास्थ्यमन्त्री प्रदीप पौडेलले सामुदायिक संलग्नताको महत्वमा
जोड दिए । “सबै योग्य किशोर किशोरीहरूले एच. पी. भी. खोप प्राप्त गरेको सुनिश्चित गर्न प्रभावकारी सञ्चार र जागरूकता प्रयासहरू महत्त्वपूर्ण
छन्। हामी सबै मिलेर नेपालमा पाठेघरको मुखको क्यान्सर उन्मूलनलाई वास्तविकता बनाउन सक्छौँ,’ उनले भने ।

खोपबाट हुने फाइदा र बेफाइदाहर

एच. पी. भी. खोप धेरै सुरक्षित मानिन्छ, धेरै प्राप्तकर्ताहरूले मात्र हल्का साइड इफेक्टहरू अनुभव गर्छन्, जस्तै कि खोप लगाएको ठाउँमा हल्का
दुखाइ वा रातोपन वा ज्वरो लग्न सक्छ । यी साइड इफेक्टहरू सामान्यतया चाँडै समाधान हुन्छन्र जीवनलाई खतरामा पार्ने क्यान्सरहरू विरुद्ध
दीर्घकालीन सुरक्षाको लागि भुक्तान गर्न सानो मूल्य हो ।
एच. पी. भी. खोप रोलआउट एक चिकित्सा हस्तक्षेप मात्र होइन – यो परिवारहरूको लागि क्यान्सर मुक्त भविष्य तिर सक्रिय कदम चाल्ने मौका हो ।
नियमित स्क्रीनिङ र समयमै उपचारको साथ, नेपालले पाठेघरको मुखको क्यान्सरका घटना र मृत्युलाई उल्लेखनीय रूपमा घटाउन सक्छ, हजारौंको
ज्यान बचाउन सक्छ ।
आमाबुवाहरूलाई खोपका फाइदाहरू बारे आफूलाई शिक्षित गर्न र आफ्ना बच्चाहरूलाई खोप लगाइएको सुनिश्चित गर्न प्रोत्साहित गरिदैछ । स्वास्थ्य
अधिकारी र संघसंस्थाहरूले नेपालका हरेक कुनासम्म पुग्न सचेतना अभियानलाई तीव्रता दिइरहेका छन् र उपचार भन्दा रोकथाम राम्रो मात्र होइन
जीवन बचाउने कुरामा जोड दिइरहेका छन् ।

स्वस्थ नेपालको लागी एक प्रयास

आगामी अभियान नेपालको जनस्वास्थ्य प्रतिको समर्पणको प्रमाण हो । काठमाडौं बैठकमा परिवार कल्याण महाशाखाका बालस्वास्थ्य तथा खोप सेवा
शाखाका प्रमुख डा. अभियान गौतमले अभियानको कार्यान्वयन रणनीतिबारे धेरै जानकारी दिनुभयो । उनले शिक्षा, विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालय,
प्रादेशिक स्वास्थ्य विभाग र अन्तर्राष्ट्रिय साझेदारहरूलाई संलग्न गराउन अन्तर–मन्त्रालय समन्वयको महत्त्वलाई प्रकाश पारे ।
डब्लु. एच. ओ.का डा. बलविन्दर सिंहले नेपालको एच.पी.भी. खोप अभियानले जनस्वास्थ्यको नतिजा सुधार्ने सामूहिक प्रयासको प्रतिनिधित्व गरेको बताए ।
“गर्भाशयको क्यान्सर उन्मूलन हासिल गर्न एकताबद्ध दृष्टिकोण चाहिन्छ । एच. पी. भी. खोपलाई नियमित खोप कार्यक्रममा समावेश गर्न डब्लु.एच.ओ.
नेपाललाई सहयोग गर्न प्रतिबद्ध छ,’ उनले भने ।

एच. पी. भी. खोप कहाँ लगाउने त ?

आफ्ना बालबालिकालाई जोगाउन इच्छुक अभिभावक र अभिभावकहरूले निम्न माध्यमबाट खोपको पहुँचमा पुग्न सक्छन् :–
१. क्लिनिक वन काठमाडौं स्थित, जसले एच. पी. भी. खोपहरू प्रदान गर्दछ । तपाईं तिनीहरूलाई ९८६१९६६६१४ मा वा
इन्फो एयाडदरेड क्लिनिक वन डट कम डट एन्पी मा इमेल मार्फत सम्पर्क गर्न सक्नुहुन्छ ।
२. राष्ट्रिय खोप कार्यक्रम एनआईपी, जसले देशभर खोपको पहुँच विस्तार गरिरहेको छ ।
एचपीभी खोपको अभियानले स्वास्थ्य समानता र दिगो विकास हासिल गर्न नेपालको व्यापक प्रतिबद्धतासँग मेल खान्छ । यो जीवन बचाउने
खोपको परिचय दिएर, देशले आफ्ना महिला र केटीहरूको उज्ज्वल, स्वस्थ भविष्य सुनिश्चित गर्न महत्वपूर्ण कदम चालिरहेको छ ।
एच. पी. भी. खोपको बारेमा थप जानकारीको लागि अथवा भेटघाटको समय तालिका बनाउन, क्लिनिक वनमा सम्पर्क गर्नुहोस् अथवा राष्ट्रिय
खोप कार्यक्रम मार्फत सोधपुछ गर्नुहोस् ।