राम नवमी र चैते दशैंले मानिसमा उर्जा ल्याउँछ, आनन्द दिन्छ : पण्डित दिनबन्धु पोखरेल

राम नवमी र चैते दशैंका बारेमा चर्चा गरिरहँदा वर्षका चारवटा नवरात्रका बारेमा बुझ्नुपर्छ । हाम्रो पूर्वी दर्शनले चार नवरात्रका बारेमा प्रष्ट पारेको छ । एउटा ग्रिष्मकालिन नवरात्र हो । त्यो चाँही आषाढ शुक्ल पक्षको नवरात्रको नौ दिनलाई बुझाउँछ । दोस्रो शरदकालिन नवरात्र हो, जसलाई हामी वडादशै भन्छौं । तेस्रो शिशिरकालिन नवरात्र जसलाई माघ शुक्लपक्ष नवरात्र भन्छौं । चौंथो वसन्तकालिन नवरात्र जुन अहिलेको नवरात्र हो अर्थात चैते दशैंको नवरात्र हो ।
यी चारवटा नवरात्रमा नौं वटा आयामहरु छन् ।त्यसमध्ये शक्तिको उपासना महत्वपूर्ण मानिन्छ । र हालको वसन्तकालिन नवरात्र अलि धेरै महत्वपूर्ण पनि छ । वसन्तकालिन नवरात्रको विशेषता भनेको मौसम परिवर्तनसँग जोडिन्छ । यस समयमा नेपाल–भारततिर मौसम पनि परिवर्तन हुन्छ । प्रकृतिमा पनि परिवर्तन हुन्छ । सोही अनुसार प्रकृतिको वहाव र परिवर्तन शरीरमा पनि विद्यमान हुन्छ ।

त्यसले शरीरले उर्जा खोज्छ । त्यो उर्जा र साधना गर्नको लागि नौं वटा दिनमा विशेष साधना गरिन्छ । अर्थात शक्ति उपासना गर्ने दिनपनि हो । यो बेलामा शक्ति उपासना गर्दा वसन्त ऋतुको विशेष भूमिका रहने गर्छ । वर्षको शुभारम्भको ऋतु यो पहिलो भएकाले हामीलाई जीवनभर नै उर्जा प्राप्त हुने भएकाले प्रसन्न हुन्छौं । आनन्दित हुन्छौं, शान्त हुन्छौं । जसले गर्दा हामीलाई वर्षभरी नै काम गर्न सहज हुन्छ । त्यसैले नवरात्रमा साधना गर्नु अत्यन्तै उत्तम छ ।
राम नवमीको चर्चा गर्दा भगवान रामको जन्म दिनसँग जोडिन्छ । रामले नौं को अंक रोज्नु भएको छ, नौं भनेको अखण्ड अंक हो । खण्डित नहुने अंक हो । नौं भनेको सूर्यसँग सम्बन्धित अंक हो । राम भनेको सूर्यवंशी हो । यस्तै नौंको गुणना गर्नुभयो भने ९० सम्म गुणा गर्दै जानुस् त्यो नौं को नौं नै रहन्छ । त्यो कहिले पनि घटबढ हुँदैन । त्यो भनेको सूर्यंको सद्भाव हो ।

राम सूर्यवंशी भएकाले रामले नवमीको दिन रोजेर प्रकट हुनुभएको हो । रामलाई बैद्धिक दर्शनले ‘रमे–रमे मनोरमे’ भनेर पूर्वीय दर्शनले बोलेको छ । त्यो भनेको के हो भनेराम भनेको तपाईं भित्रको आनन्द हो । आनन्दको खोजी गर्नका लागि पनि रामको जन्मोउत्सवमा वा राम नवमीमा ध्यान गर्नुपर्छ । साधना गर्नुपर्छ । रामको उपासना गर्दा आनन्दको मार्गमा आफूलाई समर्पित गर्न सकिन्छ । त्यसैले रामको ध्यान गर्नु अत्यन्तै उत्तम मानिन्छ ।
शक्ति र आनन्द दुईवटा चिज हरेक दिन व्यक्तिले खोजिरहेकै हुन्छ । त्यसैले आनन्दको अर्को नाम राम हो । शक्ति र आनन्द प्राप्त गर्नका लागि हरेक दिन व्यक्ति अग्रसर भइरहेको हुन्छ ।त्यसैले उपासना गर्नका लागि राम नवरात्र अति उत्तम छ । किनभने यतिबेला शरीर अलिकति कमजोर हुने, ऋतु परिवर्तन हुने भएकालेसाधना विधिलाई बढाउन सकियो भने शरीर उत्तेजना पैदा हुन्छ ।

रामको उपासना ठाउँ अनुसार फरक फरक छ । ब्रत बस्ने चलन छ । ब्रत बस्नु भनेको उर्जालाई चिन्नु हो, आफूलाई चिन्नु हो । शरीर त मेशिन हो । खाइरहँदा शरीरको मेसिन विग्रनपनि सक्छ । एकदिन उपवास बस्दा शरीर शान्त हुन्छ र ईश्वरमा मन लाग्छ । रामको ब्रत बस्न खोज्नु भएको छ भने केही नखाइ अर्थात नुन र अन्न नखाइ ब्रत बस्नु होला । ब्रत बसेपछि सामान्य रुपमा दियो, कलश र गणेशको पूँजा गर्ने विधि अपनाउनुपर्छ । त्यसका अलवा विभिन्न श्लोकहरु, विधिहरु पालना गर्नुपर्छ ।

भगवान रामको १ सय ८ पटक नाम उच्चारण गरी विषेशत तुलसीको माला जपेर रामको साधनामा समर्पितगर्दा आत्मिक आनन्दको बोध र मानसिकरुपमा रामको सात्क्षात्कार हुन्छ भन्ने हाम्रो वैदिक मान्यता छ । त्यसैले राम भनेको मानिस भित्रको मर्यादा, अनुशासन र निष्ठा हो । राम भनेको आनन्द हो । जोकोही व्यक्ति सफल हुन निष्ठा, आनन्द, मर्यादा, अनुशासन, आचर संहिता चाहिन्छ । त्यो रामबाट सिक्नुपर्छ । त्यो सिक्नको लागि पनि रामको उपासना गर्नु असाध्यै राम्रो हुन्छ ।

बडादशैंमा शरदकालिन नवरात्र भएकाले अलिक भिन्नता रहन्छ । विशेषत दानव÷महिशासुरलाई बध गरिएको प्रसङगसँग जोडेर हेर्ने गरिएको छ । त्यही अनुसार कर्म पनि गर्छौ । कतिपयले त्यसलाई पशुवलि दिएर पनि कर्म गर्ने गर्छन । चैते दशै चाहीं विशेषत राम र रावणसँग जोडिएको प्रसंग हो । उनीहरुबीचको सम्बन्धको आयाम भएकाले यसमा शालिनता, ध्यान, साधना इत्यादिलाई ख्याल गरिन्छ ।

अझ बसन्त ऋतुसँग पनि जोडिएको र बसन्त ऋतुमा उर्जा साधनालाई बढाउनुपर्ने महिना पनि हो । त्यसैले यस महिनामा साधना गर्दा शरीरलाई राम्रो हुन्छ

थप समाचारहरु

सरकारले डेढ घण्टा कुर्यो शिक्षकहरु वार्तामा आएनन् : शिक्षामन्त्री तीनकुने घटनाको अनुसन्धानमा सहयोग पुर्‍याउन आग्रह रविलाई थुनामा पठाउने उच्च अदालतको आदेश अख्तियारमा उजुरीका चाङ, ८ महिनामा ९११ वटा उजुरी मुख्यमन्त्रीको सिंहको निर्देशन : तत्काल तलब भुक्तानी गर्नुहोला सरकारले डेढ घण्टा कुर्यो शिक्षकहरु वार्तामा आएनन् : शिक्षामन्त्री